De invloed van stress op het ongeboren kind

Uit recent onderzoek onder 151 zwangere vrouwen, blijkt dat stress van de moeder doorsijpelt naar het temperament en het toekomstige gedrag van de baby. Opvallend genoeg blijkt dit echter niet in alle gevallen ongunstig voor het kind. Maar dan moet er wel een optimale ontwikkelomgeving geboden worden.

Meerdere recente onderzoeken tijdens het tweede trimester van de zwangerschap geven relaties aan tussen stress van de moeder en de ontwikkeling van het zenuwstelsel van het zich ontwikkelende kind. Wanneer embryo, foetus en pasgeborene tijdens de pre- en perinatale ontwikkeling worden blootgesteld aan ongunstige omgevingsfactoren zoals maternale stress, dan passen ze zich daaraan aan. Deze aanpassingen kunnen leiden tot permanente veranderingen in structuur en functie van fysiologische systemen van de pasgeborenen, zoals bijvoorbeeld het centrale en autonome zenuwstelsel.

Kritische levensperiode

Een Noord-Amerikaanse studie onderzocht de invloed van stress van de moeder vóór en direct na de geboorte op het temperament, de reactiviteit en regulering van het autonome zenuwstelsel van de pasgeborene. Het autonome zenuwstelsel speelt onder andere een rol bij het reguleren van stress, gedrag en emoties. Hiertoe werden de stressniveaus van 151 zwangere vrouwen uit de categorie van de lagere-en middeninkomens gemeten en vergeleken. Het ging in dat onderzoek vooral om stressvolle levensgebeurtenissen zoals ziekte, relatieproblemen huisvestingsmoeilijkheden of juridische kwesties die zich hadden voorgedaan tijdens de zwangerschap.

De onderzoekers volgden de aanstaande moeders tijdens en direct na de bevalling en onderzochten de impact van de gerapporteerde maternale stressniveaus op hun 6 maanden oude nakomelingen. Tijdens de test werd o.a. de hartslag van de baby’s gemeten, terwijl de moeders de opdracht kregen om vrij passief naar hun kroost te kijken. De moeders werd, na een voorafgaande speelsessie, verzocht gedurende twee minuten niet tegen de baby’s te praten, laat staan ze aan te raken.

De baby\'s van 22 van de 67 moeders met het hoogste aantal stressvolle gebeurtenissen, bleken 22 procent meer \'reactief\' te zijn dan de andere  baby’s van moeders die het laagste aantal stressvolle gebeurtenissen rapporteerden. Daarbij kwam nog dat deze baby’s zich minder snel herstelden van de stressor en een lagere veerkracht vertoonden.

Stress en reactief temperament

Een verhoogde reactiviteit die onder andere wordt gemeten via hartslag en ademhaling, wordt al jarenlang door meerdere studies in verband gebracht met een verzwakte parasympatische component van het autonome zenuwstelsel. Het parasympatische zenuwstelsel beïnvloedt de organen zodanig dat het lichaam in een toestand van rust en herstel kan komen door de hartslag te verlagen en de spijsvertering te bevorderen. Veel ontwikkelingspsychologen zijn van mening dat hoogreactieve nakomelingen, opgegroeid onder stressvolle omstandigheden, kwetsbaar zijn en een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van gedrags- en gezondheidsproblemen. Problemen binnen het gezin en op school zijn niet ongewoon. Bovendien treden bij deze kinderen ook vaker depressies of gevoelens van angst op.

Zoete baby’s in optimale omgeving

Kinderen met een hoog reactief temperament die opgroeien in een optimale omgeving blijken daarentegen, opmerkelijk genoeg, veel betere sociale vaardigheden te ontwikkelen.

In een optimale omgeving met weinig tegenslagen, kunnen kinderen ondanks een hoog reactief temperament en daarbij gepaard gaand hogere stressreactiviteit, betere sociale vaardigheden ontwikkelen omdat hun stressreactie niet overmatig wordt belast. Bovendien kan een hoge reactiviteit de gevoeligheid voor de voordelen van positieve relaties en ervaringen uit de omgeving verhogen, aldus onderzoeker Nicole Bush, gespecialiseerd in psychiatrie en ontwikkelingsgeneeskunde, verbonden aan de Universiteit van Californië te San Francisco (UCSF).

Andere factoren

Of kinderen reageren met positieve emoties en in welke mate, wordt weergegeven in de factor “surgency”. Hieronder vallen ook eigenschappen als bereidheid om de buitenwereld te benaderen en ermee bezig te zijn, evenals lachen en glimlachen. De baby\'s van de moeders met hoge stressniveau’s bleken ook hierop lager te scoren dan baby’s van moeders die minder stress hadden ervaren tijdens en direct na de bevalling. Een lage “surgency” in combinatie met een verslechterde zelfregulering verhoogt het risico op het ontwikkelen van depressies, angstgevoelens en het optreden van moeilijkheden in de sociale omgang. Het verdient dus aanbeveling om bij een hoogreactief kind extra zorg te dragen voor een omgeving met een optimaal prikkelniveau.

Bronnen

https://medicalxpress.com/news/2017-11-stress-pregnancy-linked-infant-nervous.html

Nicole R. Bush et al. Effects of pre- and postnatal maternal stress on infant temperament and autonomic nervous system reactivity and regulation in a diverse, low-income population, Development and Psychopathology (2017).